آرتروز زانو از جمله شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با تحلیل و تخریب غضروف‌های مفصل زانو همراه است و می‌تواند باعث درد، محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی فرد شود. در این مقاله به بررسی علائم، علل، روش‌های تشخیص، درمان آرتروز زانو و راه‌های پیشگیری می‌پردازیم.
آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو، به‌طور خاص به ساییدگی و تحلیل رفتن تدریجی غضروف زانو اشاره دارد. غضروف بافتی نرم و لغزنده است که سطح مفاصل را پوشانده و از ساییدگی استخوان‌ها به یکدیگر جلوگیری می‌کند. در آرتروز زانو، این بافت نرم شروع به از بین رفتن می‌کند که منجر به تماس مستقیم استخوان‌ها و ایجاد درد و التهاب می‌شود.
آرتروز زانو یکی از انواع آرتروز استئوآرتریت است که عمدتاً در افراد بالای ۴۰ سال رخ می‌دهد، اما عوامل متعددی می‌توانند این بیماری را تسریع کنند و حتی در سنین پایین‌تر نیز ظاهر شود.
انیمیشن آرتروز زانو
آرتروز زانو با چه علائمی همراه است؟
علائم آرتروز زانو می‌تواند بسته به شدت بیماری و میزان آسیب به مفصل متفاوت باشد. برخی از شایع‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- درد مفصل زانو: درد در زانو هنگام راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا انجام فعالیت‌های روزمره از نشانه‌های اصلی آرتروز زانو است. این درد ممکن است به تدریج و یا به صورت ناگهانی افزایش یابد.
- سفتی و خشکی مفصل: معمولاً سفتی و خشکی زانو هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از استراحت طولانی مدت به وضوح احساس می‌شود و با حرکت‌های مداوم کاهش می‌یابد.
- کاهش دامنه حرکتی: به مرور زمان، فرد ممکن است قادر به خم کردن یا صاف کردن کامل زانوی خود نباشد. این محدودیت حرکتی به ویژه هنگام خم شدن یا ایستادن طولانی مدت ایجاد می‌شود.
- تورم و التهاب: آرتروز زانو ممکن است باعث تورم و التهاب در ناحیه زانو شود. این تورم ممکن است با فشار دادن روی مفصل زانو نیز دردناک باشد.
- احساس ساییدگی یا صدای قرچ‌قرچ: در برخی از افراد، حرکت زانو با صدای قرچ‌قرچ همراه است که نشان‌دهنده ساییدگی غضروف و تماس مستقیم استخوان‌ها به یکدیگر است.
علائم آرتروز زانو
علل بروز آرتروز زانو
عوامل مختلفی می‌توانند خطر بروز آرتروز زانو را افزایش دهند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین علل این بیماری اشاره می‌کنیم:
- پیری: افزایش سن یکی از عوامل اصلی آرتروز زانو است. با افزایش سن، غضروف‌ها شروع به تحلیل رفتن می‌کنند و قدرت بازسازی و ترمیم آن‌ها کاهش می‌یابد.
- جنسیت: تحقیقات نشان داده است که زنان بیشتر از مردان در معرض خطر آرتروز زانو قرار دارند. این تفاوت ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی یا ساختار استخوانی باشد.
- ژنتیک: ارث و سابقه خانوادگی می‌تواند نقش مهمی در بروز آرتروز زانو داشته باشد. اگر یکی از اعضای خانواده نزدیک مبتلا به این بیماری باشد، احتمال بروز آن در دیگر افراد نیز افزایش می‌یابد.
- اضافه‌وزن و چاقی: وزن اضافی باعث فشار بیشتری به مفاصل زانو می‌شود و با گذر زمان می‌تواند به تخریب غضروف زانو منجر شود. هر کیلوگرم وزن اضافی باعث افزایش بار و فشار بر زانوها می‌شود.
- صدمات و آسیب‌های قبلی: آسیب‌ها و صدمات وارده به زانو، مانند شکستگی یا پارگی مینیسک، می‌تواند غضروف زانو را آسیب‌پذیرتر کرده و زمینه‌ساز آرتروز زانو شود.
- فعالیت‌های فیزیکی سنگین: ورزشکاران و افرادی که فعالیت‌های فیزیکی سنگین یا شغلی دارند که فشار زیادی به زانو وارد می‌کند، بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو قرار دارند.
روش‌های تشخیص آرتروز زانو
تشخیص آرتروز زانو به پزشک متخصص نیاز دارد و شامل مراحل مختلفی می‌شود که برخی از این مراحل عبارتند از:
- معاینه فیزیکی: پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی، علائم اولیه آرتروز زانو را شناسایی می‌کند.
- تصویربرداری با رادیولوژی (اشعه ایکس): تصویربرداری با اشعه ایکس از زانوها می‌تواند نشان دهد که غضروف‌ها تحلیل رفته‌اند و فضای مفصلی کاهش یافته است. این روش یکی از رایج‌ترین ابزارهای تشخیصی آرتروز زانو است.
- ام‌آر‌آی (MRI): در برخی موارد، پزشک ممکن است درخواست ام‌آر‌آی کند. ام‌آر‌آی تصویری دقیق‌تر از بافت نرم و غضروف‌ها ارائه می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا آسیب‌های دقیق‌تر را شناسایی کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون ممکن است برای رد سایر بیماری‌های التهابی مانند روماتیسم مفصلی و تعیین علت دقیق درد و التهاب استفاده شود.
روش‌های درمان آرتروز زانو
درمان آرتروز زانو بستگی به شدت بیماری و نیازهای فردی بیمار دارد. روش‌های درمانی معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: درمان‌های غیرجراحی و درمان‌های جراحی.
۱. درمان‌های غیرجراحی
این روش‌ها شامل تغییر سبک زندگی، دارودرمانی و تکنیک‌های فیزیوتراپی است که در کاهش درد و حفظ عملکرد مفصل زانو مؤثر است:
- تغییر سبک زندگی و کاهش وزن: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توان برای کاهش فشار روی زانوها انجام داد، کاهش وزن است. هر کیلوگرم وزن کمتر به کاهش بار بر روی مفاصل زانو کمک می‌کند.
- ورزش و فیزیوتراپی: انجام تمرینات فیزیوتراپی و ورزش‌های خاص برای تقویت عضلات اطراف زانو و افزایش انعطاف‌پذیری آن مفید است. ورزش‌های مناسب آرتروز زانو شامل شنا، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی ملایم است.
- داروهای ضدالتهاب و مسکن: داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. همچنین، پزشک ممکن است از داروهای مسکن موضعی نیز استفاده کند.
- تزریق‌های درون مفصلی: در برخی موارد، تزریق کورتیزون یا اسید هیالورونیک به درون مفصل زانو می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند. این روش‌ها معمولاً برای مدت کوتاه و تا زمان بهبود علائم استفاده می‌شود.
۲. درمان‌های جراحی
در صورتی که روش‌های غیرجراحی به کنترل درد و بهبود علائم کمک نکند، پزشک ممکن است روش‌های جراحی را توصیه کند. انواع جراحی برای درمان آرتروز زانو عبارتند از:
- آرتروسکوپی زانو: این روش یک جراحی کم‌تهاجمی است که به کمک یک دوربین کوچک و ابزار خاص انجام می‌شود. آرتروسکوپی زانو می‌تواند به برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده غضروف و بافت‌ها کمک کند.
- استئوتومی زانو: در این روش، پزشک با اصلاح زاویه استخوان‌ها تلاش می‌کند فشار از روی بخش آسیب‌دیده مفصل برداشته شود. این جراحی معمولاً در افرادی با آرتروز خفیف و متوسط انجام می‌شود.
- تعویض مفصل زانو: در موارد شدید آرتروز زانو، تعویض کامل مفصل زانو انجام می‌شود. این روش جراحی شامل جایگزینی مفصل آسیب‌دیده با پروتز مصنوعی است. تعویض مفصل زانو یک روش موفقیت‌آمیز است که در صورت نیاز، بیمار را از درد و محدودیت حرکتی رهایی می‌بخشد.
روش‌های پیشگیری از آرتروز زانو
پیشگیری از آرتروز زانو امکان‌پذیر است و با رعایت چند راهکار ساده می‌توان از بروز یا تشدید این بیماری جلوگیری کرد:
- حفظ وزن سالم: یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از آرتروز زانو، حفظ وزن سالم است. با کنترل وزن، فشار کمتری به مفاصل زانو وارد می‌شود.
- ورزش منظم و تقویت عضلات: ورزش‌های سبک و تمرینات تقویت عضلات مانند یوگا و تمرینات مقاومتی به تقویت عضلات اطراف زانو و حفظ سلامت آن کمک می‌کند.
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین و آسیب‌زا: فعالیت‌های فیزیکی سنگین و ورزش‌های با شدت بالا می‌توانند به زانو آسیب بزنند. ورزش‌های کم‌فشار مانند شنا و دوچرخه‌سواری برای تقویت زانوها و پیشگیری از آرتروز مناسب‌ترند.
- استفاده از کفش‌های مناسب: کفش‌های راحت و مناسب با پشتیبانی خوب به جلوگیری از فشار اضافی به زانو کمک می‌کنند.
- خواب و استراحت کافی: استراحت کافی به بدن و مفاصل فرصت بازسازی و ترمیم می‌دهد. خواب کافی می‌تواند به کاهش التهاب و سلامت عمومی کمک کند.
نتیجه‌گیری
آرتروز زانو یک بیماری مفصلی شایع و مزمن است که ممکن است زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. با شناخت علائم، علل و راه‌های درمان این بیماری، می‌توان از بروز یا پیشرفت آن جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. حفظ سبک زندگی سالم، ورزش منظم و رعایت نکات پیشگیری از آرتروز می‌تواند زانوها را سالم و قوی نگه دارد.