خم کردن زانو بعد از تعویض مفصل زانو چقدر مهم است و چه تاثیری در روند بهبودی دارد؟ پس از جراحی تعویض مفصل زانو، بسیاری از بیماران در مورد میزان حرکت زانو و زمان مناسب برای شروع خم کردن آن نگرانی دارند.
این جراحی که برای جایگزینی یک مفصل آسیب دیده با پروتز مصنوعی انجام می‌شود، نیازمند مراقبت‌های خاص و تمرینات فیزیوتراپی مناسب برای بازیابی عملکرد طبیعی زانو است.
در این مقاله، به اهمیت خم کردن زانو بعد از تعویض مفصل، روش‌های ایمن برای انجام این حرکت و راهکارهایی برای جلوگیری از عوارض احتمالی پرداختیم.
مراقبت های بعد از عمل زانو
اهمیت خم کردن زانو در روند بهبودی پس از جراحی
خم کردن زانو در روند بهبودی پس از تعویض مفصل اهمیت زیادی دارد، زیرا این روند درمان و بهبود عملکرد مفصل کمک می‌کند. در جراحی تعویض مفصل زانو، هدف از عمل بازگرداندن حرکت و کارکرد طبیعی زانو است.
یکی از اولین مراحل در دوره بهبودی، انجام حرکات خم و باز کردن زانو است که باعث افزایش دامنه حرکتی مفصل و جلوگیری از سفتی آن می‌شود.
خم کردن زانو به تدریج باعث تقویت عضلات اطراف مفصل، به ویژه عضلات چهارسر ران، می‌شود و این امر به پایداری و حمایت از مفصل تعویض شده کمک می‌کند.
همچنین، این حرکت باعث می‌شود که مفصل زانو به طور صحیح کار کند و از ایجاد مشکلاتی مانند آرتروز ثانویه یا محدودیت در حرکت جلوگیری شود. در کنار خم کردن زانو، تمرینات فیزیوتراپی و مراقبت های مناسب پس از جراحی ضروری است تا بیمار بتواند به طور کامل به فعالیت های روزمره خود بازگردد.
بنابراین، انجام حرکات خم کردن زانو تحت نظر بهترین متخصص تعویض مفصل یا فیزیوتراپیست، بخش مهمی از روند درمان پس از تعویض مفصل است.
بیشتر بخوانید : طول عمر تعویض مفصل زانو
زمان‌بندی شروع تمرینات خم کردن زانو بعد از جراحی
زمان بندی شروع تمرینات خم کردن زانو بعد از جراحی تعویض مفصل زانو بستگی به وضعیت فرد و توصیه های پزشک دارد. این زمان بندی به صورت عمومی به شرح زیر است:
✅روزهای اول پس از جراحی: در این دوره، هدف اصلی کاهش درد و تورم است. حرکت های خم کردن زانو در این مرحله محدود است و به تمرینات سبک مانند کشش های پاسیو بدون فشار پرداخته می‌شود.
✅هفته اول تا سوم : در این دوره، پزشک تمرینات خم کردن زانو را آغاز می‌کند، اما این حرکت ها محدود به ۳۰-۴۵ درجه است و بیشتر تحت هدایت فیزیوتراپیست انجام می‌شود.
✅هفته چهارم تا ششم: در این مدت، تمرینات خم کردن زانو بیشتر و با دامنه حرکتی بزرگتری انجام می‌شود. هدف این است که دامنه حرکتی زانو به ۹۰ درجه یا بیشتر برسد.
✅ماه‌های سوم و چهارم: در این مرحله، تمرینات خم کردن زانو بیشتر به صورت فعال با کمک خود فرد انجام می‌شود و به ۱۱۰ درجه یا بیشتر می‌رسد.
✅ماه‌های ششم به بعد: در این زمان، پس از بازگشت به تحرک کامل، تمرینات پیچیده تر برای تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود استقامت آغاز می‌شود.
تمرینات فیزیوتراپی موثر برای بهبود حرکت زانو
بعد از عمل تعویض مفصل زانو، انجام تمرینات فیزیوتراپی به بازگشت حرکت و تقویت عضلات اطراف زانو کمک می‌کند. در ادامه به برخی از تمرینات فیزیوتراپی مؤثر برای بهبود حرکت زانو اشاره می‌کنم که به طور در مراحل مختلف پس از عمل انجام می‌شوند:
تمرینات کشش و انعطاف پذیری زانو
✅کشش عضلات همسترینگ : در حالی که پشت کمر را صاف نگه می‌دارید، پای جراحی شده را به آرامی بلند کنید و تا جایی که می‌توانید کشش ایجاد کنید.
✅کشش عضلات چهارسر ران: در وضعیت نشسته یا ایستاده، پای جراحی شده را به آرامی خم کرده و آن را به سمت باسن خود بکشید تا کشش در جلوی ران احساس شود. این تمرین به بهبود انعطاف پذیری کمک می‌کند.
تمرینات تقویتی
✅ تغییرات جزئی در حرکات خم و راست کردن زانو: در روزهای اول پس از عمل، به طور تدریجی حرکت زانو را از صفر شروع کرده و دامنه حرکتی زانو را افزایش دهید. ابتدا این کار با کمک دست یا دستگاه و سپس به صورت فعال انجام می‌شود.
✅تمرینات تقویتی عضلات چهارسر ران: به آرامی پای جراحی شده را به صورت مستقیم بالا بیاورید، در حالی که زانو در حالت صاف قرار دارد. این تمرین عضلات چهارسر ران را تقویت کرده و از خمیدگی غیر موثر زانو جلوگیری می‌کند.
✅بالا آوردن پا در حالت خوابیده: به پشت دراز بکشید و پای جراحی شده را بدون خم کردن زانو به آرامی بلند کنید. این تمرین به تقویت عضلات ران کمک می‌کند.
تمرینات تعادلی و عملکردی
✅ایستادن روی یک پا: با کمک دست برای تعادل، تمرین ایستادن روی یک پا به تقویت عضلات پای جراحی شده و بهبود تعادل کمک می‌کند.
✅حرکت آهسته از ایستاده به نشسته و بالعکس: این حرکت به تقویت عضلات پای جراحی شده و بهبود عملکرد روزمره کمک می‌کند.
تمرینات دامنه حرکتی
✅خم کردن و صاف کردن زانو در حالت نشسته: با نشستن روی یک صندلی، سعی کنید به آرامی زانو را خم و صاف کنید. این تمرین به بازگشت دامنه حرکتی زانو کمک می‌کند.
✅حرکت درازکش برای تقویت حرکت زانو: در حالی که به پشت دراز کشیده‌اید، سعی کنید زانوی خود را با استفاده از عضلات، به آرامی خم کرده و صاف کنید. این کار باعث بهبود دامنه حرکتی می‌شود.
بیشتر بخوانید : آیا بیماری آرتروز خطرناک است؟
زاویه‌های مجاز خم کردن زانو در مراحل مختلف بهبودی
زاویه های مجاز خم کردن زانو بعد از جراحی تعویض مفصل زانو به تدریج با پیشرفت بهبودی و توانبخشی افزایش می‌یابد. در زیر، به طور کلی، زاویه های خم کردن زانو در مراحل مختلف بهبودی آورده شده است:
روزهای اول پس از جراحی
🛑در این دوره، خم کردن زانو به میزان زیادی توصیه نمی‌شود. هدف اصلی کاهش تورم و درد است. در این دوره زانو تنها به میزان محدود حدود ۳۰ درجه خم می‌شود. تمرکز بیشتر بر انجام تمرینات کششی و تسکین درد است تا از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود.
هفته اول تا سوم
🛑در این مرحله، به تدریج امکان خم کردن زانو تا حدود ۴۵ درجه فراهم می‌شود. هنوز حرکت زانو محدود است و هدف اصلی، افزایش دامنه حرکتی به تدریج و کاهش تورم است.
هفته چهارم تا ششم
🛑در این مرحله، هدف بهبود دامنه حرکتی است و خم کردن زانو تا ۹۰ درجه مجاز می‌شود. تمرکز بیشتر بر تقویت عضلات اطراف زانو و افزایش انعطاف پذیری است.
ماه‌های سوم و چهارم
🛑در این دوره، خم کردن زانو تا ۱۱۰ درجه یا بیشتر مجاز است. بیمار قادر به انجام فعالیت های روزمره مانند پیاده روی و بالا رفتن از پله‌ها می‌باشد.
ماه‌های ششم به بعد
🛑در این مرحله، هدف دستیابی به خمیدگی زانو نزدیک به ۱۲۰ درجه یا بیشتر است. حرکت زانو به حالت طبیعی خود بازگشته و بیمار با اجازه پزشک فعالیت‌های سنگین یا ورزشی را شروع می‌کند.
نقش تحرک فعال در افزایش انعطاف‌پذیری زانو پس از جراحی
تحرک فعال پس از جراحی تعویض مفصل زانو نقش بسیار مهمی در افزایش انعطاف پذیری زانو دارد. انجام حرکات فعال مانند خم کردن و صاف کردن زانو با کمک خود بیمار به تدریج دامنه حرکتی زانو را بهبود می‌بخشد و باعث تقویت عضلات اطراف مفصل می‌شود.
این نوع تمرینات باعث جلوگیری از سفت شدن مفصل، بهبود جریان خون و کاهش خطر محدودیت های حرکتی طولانی مدت می‌شوند.
علاوه بر این، تحرک فعال به بیمار کمک می‌کند تا اعتماد به نفس خود را باز یابد و به فعالیت های روزمره‌اش بازگردد.
چه زمانی می‌توان زانو را به‌طور کامل خم کرد؟
زانو در حدود ۳ تا ۶ ماه پس از جراحی تعویض مفصل زانو به طور کامل قابل خم شدن است، البته این بستگی به سرعت بهبودی فرد و پیشرفت درمان دارد.
در ابتدا، زانو تنها به صورت محدود خم می‌شود، اما با انجام تمرینات منظم فیزیوتراپی و تقویت عضلات اطراف مفصل، دامنه حرکت به تدریج افزایش می‌یابد.
پس از حدود ۳ ماه، خم کردن زانو تا حدود ۱۱۰ درجه ممکن است، و در نهایت پس از ۶ ماه یا بیشتر، بسیاری از بیماران قادر به خم کردن زانو به میزان طبیعی می‌شوند.
توصیه‌های ایمنی برای انجام حرکات روزمره با زانوی جراحی‌شده
- استفاده از عصا یا واکر: در ماه‌های اول پس از جراحی، برای حفظ تعادل و کاهش فشار بر زانو، از عصا یا واکر استفاده کنید تا از افتادن یا وارد آمدن فشار اضافی به مفصل جلوگیری شود.
- حرکت تدریجی و آهسته: هرگونه حرکت یا تغییر وضعیت باید به آرامی و با دقت انجام شود. از حرکت های سریع یا ناگهانی که باعث فشار یا پیچش بر مفصل جراحی شده می‌شود، خودداری کنید.
- پرهیز از خم کردن زانو به طور زیاد: در مراحل ابتدایی بهبودی، از خم کردن زانو به بیش از حد معمول خودداری کنید. حرکت هایی که نیاز به خم کردن زیاد زانو دارند، مانند نشستن به طور کامل روی زمین یا خم کردن بیش از حد زانو در هنگام بلند شدن، فشار زیادی به مفصل وارد می‌کند.
- استفاده از صندلی های بلند و ثابت: در هنگام نشستن، صندلی های بلند تر یا صندلی هایی با پشتی ثابت انتخاب کنید که از خم شدن بیش از حد زانو جلوگیری می‌کند.
- بالا رفتن با احتیاط از پله: در صورت نیاز به بالا رفتن از پله ها، ابتدا از پای سالم استفاده کنید و سپس پای جراحی شده. به هیچ وجه به یکباره روی زانو فشار وارد نکنید.
- استراحت کافی و تغییر وضعیت: برای جلوگیری از تورم و کاهش فشار به زانو، هر چند وقت یکبار وضعیت بدن خود را تغییر دهید و زانو را در وضعیت راحت و بالاتر از سطح قلب قرار دهید .