فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض مفصل زانو یکی از مهم ترین مراحل در روند بهبود بیمار است. این روش درمانی با هدف بازگرداندن عملکرد مفصل، کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو انجام می‌شود. پس از جراحی، فیزیوتراپی توسط بهترین جراح تعویض مفصل زانو به بیمار کمک می‌کند تا با استفاده از تمرینات مناسب و تدابیر درمانی مختلف، عملکرد طبیعی مفصل را بازیابی کند.
نقش فیزیوتراپی در بازیابی کامل پس از تعویض مفصل زانو
فیزیوتراپی نقشی اساسی در بازیابی کامل پس از تعویض مفصل زانو دارد. پس از عمل جراحی، مفصل زانو نیاز به بازگشت به عملکرد طبیعی خود داشته و فیزیوتراپی در این فرآیند بسیار مؤثر است. مرحله اولیه پس از جراحی تمرکز بر کاهش التهاب، درد و تورم است. فیزیوتراپیست از تمرینات ملایم و تکنیک های فیزیوتراپی مانند ماساژ و سرما درمانی برای کمک به کاهش درد و تورم استفاده می‌کند. تمرینات کششی و تقویتی به تدریج آغاز می‌شود تا به بیمار کمک کند مفصل زانو را به طور کامل حرکت دهد. پس از بازگشت به حرکت، تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف زانو به ویژه عضلات چهارسر ران و همسترینگ ادامه پیدا می‌کند. این تمرینات به بازیابی قدرت، تعادل و پایداری زانو کمک می‌کنند.
مقایسه روش‌های مختلف فیزیوتراپی در بازتوانی پس از تعویض زانو
روش های مختلف فیزیوتراپی که در بازتوانی پس از تعویض مفصل زانو استفاده می‌شوند، هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند که در بخش خود توضیح داده شده است. در اینجا به مقایسه ی چند روش مهم و معمول خواهیم پرداخت.
1.تمرینات فعال و غیرفعال
در تمرینات فعال، بیمار به صورت فعال و با استفاده از عضلات خود، حرکات مفصل زانو را انجام می‌دهد. این تمرینات به بهبود قدرت عضلات، افزایش دامنه حرکتی و تسریع بازتوانی کمک می‌کند. در تمرینات غیر فعال، فیزیوتراپیست یا دستگاه‌های کمکی به حرکت دادن مفصل زانو بدون استفاده از نیروی عضلانی بیمار می‌پردازند.
این روش معمولاً در مراحل اولیه بازتوانی برای جلوگیری از سفتی مفصل و افزایش تدریجی دامنه حرکتی استفاده می‌شود. تمرینات فعال به افزایش قدرت و عملکرد عضلات کمک می‌کند، در حالی که تمرینات غیرفعال برای کاهش درد و افزایش اولیه دامنه حرکت مفید است.
2.تمرینات در آب (آب درمانی)
آب درمانی به دلیل کاهش فشار وزن بدن روی زانو، برای بیمارانی که درد یا تورم شدید دارند، مناسب است. همچنین، مقاومت آب به تقویت عضلات کمک می‌کند بدون اینکه فشار زیادی به زانو وارد شود. دسترسی به استخرهای آب درمانی ممکن است محدود بوده و نیاز به تسهیلات خاصی داشته باشد. همچنین، همه بیماران ممکن است به دلیل مشکلاتی مثل عفونت‌های پوستی نتوانند از این روش استفاده کنند.
3.الکتروتراپی (تحریک الکتریکی عضلات)
این روش می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کرده و عضلات را تحریک کند تا فعال‌تر شوند. الکتروتراپی به خصوص برای بیمارانی که در مراحل اولیه پس از جراحی دچار ضعف عضلانی هستند مفید است. ممکن است برای همه بیماران مناسب نباشد، به ویژه برای کسانی که ایمپلنت‌های فلزی یا مشکلات قلبی دارند.
4.ماساژ درمانی و تکنیک‌های دستی
ماساژ و تکنیک‌های دستی به کاهش تنش عضلانی، افزایش جریان خون و بهبود انعطاف‌پذیری کمک می‌کنند. این روش‌ها همچنین در کاهش درد و سفتی مفصل مؤثر هستند. این تکنیک، نیاز به تخصص بالایی داشته و در صورت انجام نادرست، می‌تواند باعث آسیب به بافت‌های اطراف زانو شود.
5. استفاده از دستگاه‌های حرکت مستمر غیرفعال (CPM)
این دستگاه‌ها به حرکت مداوم و کنترل شده زانو کمک می‌کنند و می‌توانند از سفتی مفصل جلوگیری کنند و دامنه حرکتی زانو را بهبود بخشند. استفاده طولانی مدت از این دستگاه‌ها ممکن است باعث وابستگی بیمار به آن شود و در برخی موارد ممکن است حرکت فعال عضلات را کاهش دهد.
تمرینات فیزیوتراپی بعد از عمل تعویض مفصل زانو
پس از عمل تعویض مفصل زانو ، تمرینات فیزیوتراپی به تدریج برای کمک به بازگشت حرکت، تقویت عضلات و بهبود تعادل و هماهنگی زانو آغاز می‌شود. در ادامه به برخی از تمرینات فیزیوتراپی که معمولاً توصیه می‌شوند، اشاره می‌کنیم:
- تمرینات ایزومتریک عضلات چهارسر ران: در این تمرین، بیمار روی تخت یا سطح صاف دراز کشیده و پاها را صاف می‌کند. سپس عضلات چهارسر ران را به مدت 5 تا 10 ثانیه منقبض و بعد از آن رها می‌کند.
- بالا آوردن مستقیم پا : بیمار به پشت دراز کشیده و پای غیر عمل شده را خم می‌کند، سپس پای عمل شده را در حالی که صاف است، به آرامی بالا می‌آورد و تا ارتفاع زانو خم نشده نگه می‌دارد.
- خم و صاف کردن زانو در حالت نشسته: بیمار روی لبه تخت یا صندلی می‌نشیند و پای عمل شده را به آرامی خم و سپس صاف می‌کند. این حرکت باید به آرامی و کنترل شده انجام شود.
- تمرینات کششی عضلات همسترینگ: بیمار به پشت دراز کشیده و با کمک یک حوله یا بند، پای عمل شده را به سمت بالا می‌کشد تا عضلات پشت ران کشیده شوند. این حالت را به مدت 15 تا 30 ثانیه نگه می‌دارد و سپس رها می‌کند.
- تمرینات پله‌ای : بیمار با کمک یک پله کم ارتفاع پای عمل شده را روی پله گذاشته و به آرامی بالا می‌رود و سپس پایین می‌آید. این حرکت باید با کنترل و به آرامی انجام شود.
- تمرینات تعادلی: بیمار در حالت ایستاده تلاش می کند تعادل خود را روی پای عمل شده حفظ کند. در مراحل پیشرفته تر می‌توان از تخته های تعادل یا بالشتک های نرم استفاده کرد.
نتایج استفاده نکردن از فیزیوتراپی بعد تعویض مفصل زانو
عدم استفاده از فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل زانو منجر به چندین مشکل جدی و محدودیت های قابل توجه در بهبود عملکرد زانو و کیفیت زندگی بیمار می‌شود. برخی از نتایج احتمالی:
✅سفتی مفصل : یکی از مهم ترین عوارض استفاده نکردن از فیزیوتراپی، سفتی و کاهش دامنه حرکتی مفصل زانو است. بدون تمرینات مناسب، زانو به طور کامل خم یا صاف نمی‌شود، که به طور جدی توانایی بیمار را در انجام فعالیت‌های روزمره محدود می‌کند.
✅ضعف عضلانی: بدون انجام تمرینات تقویتی، عضلات اطراف زانو ضعیف می‌شوند. این ضعف عضلانی پایداری زانو را کاهش داده و خطر افتادن یا آسیب های دیگر را افزایش می‌دهد.
✅تشکیل بافت اسکار : فیزیوتراپی به جلوگیری از تشکیل بیش از حد بافت اسکار در اطراف مفصل جدید کمک می‌کند. در صورت عدم انجام تمرینات فیزیوتراپی، بافت اسکار باعث محدودیت حرکت و درد مزمن در زانو می‌شود.
✅کاهش تعادل و هماهنگی: فیزیوتراپی نه تنها به تقویت عضلات کمک می‌کند، بلکه تعادل و هماهنگی بدن را نیز بهبود می‌بخشد.